Verpakkingen dragen relatief weinig bij aan de milieu-impact van verpakte producten. Maar bij de ontwikkeling van product-verpakkingscombinaties en nieuwe foodconcepten kom je niet (meer) om verpakkingen heen. Anders dan pakweg vijf jaar geleden kun je nu niet meer aankomen met een verpakking die níet recyclebaar, herbruikbaar of anderszins duurzaam is. Maar hoe weet je dat?
Anno 2022 doen bedrijven er veel aan om hun verpakkingen te verduurzamen. Ze zijn vanuit zichzelf gemotiveerd, of in hun sector wordt er werk van gemaakt. Vanuit wet- en regelgeving moeten ze ook wel, want er worden steeds hogere eisen gesteld aan zaken zoals recyclebaarheid en producentenverantwoordelijkheid. Ook maatschappelijke organisaties en consumenten zijn kritisch op verpakkingen, als die als zwerfafval of plastic soep in de natuur belanden. Daarom spatten de duurzame claims (‘Plasticvrij’, ‘Recyclebare verpakking’, ‘Biologisch afbreekbaar’) tegenwoordig van de verpakkingen in de supermarkt af. Of bedrijven ze allemaal waarmaken, is soms de vraag.
Dubbelleven
Verpakkingen hebben een dubbelleven. In de productie- en consumptiefase is hun hoofdfunctie om producten te beschermen en om consumenten te informeren, te verleiden en gebruiksgemak te bieden. In verband met de bescherming van het product – tijdens transport en opslag, maar ook tegen uitval en verspilling – zijn verpakkingen bestand tegen allerlei invloeden van buitenaf. In het tweede leven, de afvalfase, staat diezelfde bestendigheid vaak juist een goede verwerking in de weg. Laminaatverpakkingen, bijvoorbeeld, zijn uitstekend geschikt om levensmiddelen te verpakken. Maar circulair zijn ze níet, omdat ze in de bestaande systemen lastig zijn te recyclen.
Een verpakking maak je niet van de ene op de andere dag duurzaam. Er komen veel aspecten bij kijken: grondstoffen, materiaal, duurzaam ontwerp, consumentengedrag, beschikbare sorteer- en recyclingtechnieken en de al genoemde maatschappelijke druk en wet- en regelgeving, onder meer over voedselveiligheid. Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) levert kennis en tools om bedrijven te helpen de juiste keuzes te maken. Je kunt morgen al de eerste stappen zetten, want er is nog genoeg ‘laaghangend fruit’.
Verpakkingsbarometer
Eén van de KIDV-tools is de zogenoemde Verpakkingsbarometer. Hiervoor zijn de verpakkingen van veel verkochte producten onder de loep genomen, bijvoorbeeld van groenten- en fruitverpakkingen. Deze serie rapporten geeft een gedetailleerd beeld over hoe bewerkte en onbewerkte groenten en fruit – van sinaasappelen tot champignons en van een krop sla tot fruitsalade – over het algemeen worden verpakt en hoe dat duurzamer kan. Elk rapport bevat bovendien informatie over de verwerking van het verpakkingsafval. Tezamen leidt deze data tot conclusies en aanbevelingen hoe verpakkingen (verder) kunnen worden verduurzaamd en waar de meeste winst valt te behalen.
Er zijn veel eerste stappen die bedrijven kunnen nemen, op weg naar een circulaire verpakkingsketen. Zoals het Weggooiwijzer-logo gebruiken. In KIDV-publicatie ‘The State of Sustainable Packaging’ (2020) wordt beschreven wat méér nodig is om volledig duurzame verpakkingen te bereiken, zonder schade aan mens en milieu te berokkenen. Een uitdaging die alleen in samenwerking met alle ketenpartijen kan worden gerealiseerd. We staan namelijk allemaal voor dezelfde opgave om duurzame strategieën (reduce, recycle, reuse, resource en rethink) te ontwikkelen en zo de milieu-impact van toekomstige product-verpakkingscombinaties te minimaliseren.