Voedselinnovaties: een reis door de tijd

Louise Fresco is gastconservator van de tentoonstelling FOODTOPIA in Museum Boerhaave in Leiden. Deze tentoonstelling gaat over voedselinnovaties in Nederland vanaf 1900 – van margarine tot de kweekburger. Lees hier een greep uit de getoonde innovaties.

1809: Luchtdicht bewaren

In de tentoonstelling staat één van de oudste gevulde conservenblikjes, waarschijnlijk gevuld met wortelen. De uitvinding van het luchtdicht bewaren van voedsel, door Nicolas Appert, stamt uit 1809. Daarna volgden ontwikkelingen als pasteurisatie en inblikken, tot aan het huidige gebruik van antibacteriële gassen in zakjes sla.

Rond 1900: De maakbare natuur

De Nederlandse plantkundige Hugo de Vries herontdekte rond 1900 de wetten van Mendel over erfelijkheid. De Vries onderzocht het ontstaan van nieuwe soorten en kwam tot de beroemde ‘mutatietheorie’. De door hem gekweekte maiskolven illustreren die wetten. Hij dacht dat nieuwe soorten met sprongen ontstonden in plaats van door langzame veranderingen zoals Darwin stelde in zijn evolutietheorie. De theorie beloofde een betere wereld waarin de mens de ultieme controle zou krijgen op de evolutie en er genoeg eten was voor de steeds maar uitdijende wereldbevolking.

Rond 1950: Margarine met botersmaak

Pas na honderd jaar lukte het om margarine met de juiste botersmaak te produceren. Jarenlang voegden fabrikanten smaakstoffen toe aan hun margarine, maar het lukte niet om de smaak van echte boter te evenaren. Met behulp van een belangrijk chemisch proces, de gaschromatografie, kwamen onderzoekers bij Unilever in de jaren vijftig meer in de buurt van de botersmaak.

2013: Kweekburger

Op 5 augustus 2013 proefde Mark Post, hoogleraar aan de Universiteit van Maastricht, voor het eerst een – door zijn team van biotechnologen – gekweekte hamburger. Ten overstaan van de verzamelde wereldpers werd deze doorbraak in de voedingstechnologie in Londen gepresenteerd. Kweekvlees is een aantrekkelijk alternatief voor de huidige vleesproductie. Kweekhamburgers worden nog steeds gemaakt van koeien, alleen is voor één kweekburger slechts een paar gram spierweefsel nodig.

2014: Camera meet versheid van vis

Vorig jaar is er een hyperspectraalcamera ontwikkelt waarmee de versheid van vis automatisch vastgesteld kan worden. De camera kan tweehonderd kleuren onderscheiden. Zo onderscheidt het de kleur van de kieuwen, de helderheid van de vissenogen en de glans van de huid om deze met de kenmerken van een verse vis te vergelijken.

2014: Aardappelzaad

Er is een manier gevonden waarmee aardappels geteeld worden op basis van zaad, in tegenstelling tot pootaardappelen. Deze uitvinding belooft een belangrijke bijdrage te leveren aan het oplossen van mondiale vraagstukken zoals het wereldvoedseltekort.

Ontwikkeling van nu: Insecten, eitwitbron op pootjes

Insecten zijn het toonbeeld van duurzame eiwitbronnen. Met een toenemende bevolking en een afname van zowel fossiele brandstoffen als landbouwgrond ontstaat er een steeds grotere vraag naar dierlijke eiwitten. Academici onderzoeken de mogelijkheden van het op grote schaal houden van insecten als ‘mini-vee’. Louise Fresco zegt hierover: “Ik zie toekomst in insecten, enerzijds ter vervanging van vlees, bijvoorbeeld in insectenburgers, maar veel belangrijker nog als vervanging van veevoer.”

Ontwikkeling van nu: Zeewier

Wetenschappers bestuderen een grote variëteit aan soorten zeewier om te bepalen welke het beste en meest efficiënt zijn om in de toekomst te kweken. “Een wateroppervlakte ter grootte van Portugal is voldoende om de hele wereld van voldoende hoogwaardige eiwitten te voorzien”, aldus wieronderzoeker Willem Brandenburg van de WUR. Louise Fresco zegt hierover bij de ‘tafel van de toekomst’: “Algen zien er niet uit als iets wat je graag wil eten: groen en slijmerig. Maar wat een potentieel!” Algen zetten direct zonlicht om en zijn daardoor efficiënt in hun productie. Algen produceren eiwitten en naar verwachting ook een scala aan chemische verbindingen, die mogelijk voor de toekomst van belang zijn. Hoe we hier gebruik van kunnen gaan maken? We kunnen zo algen inzetten als vleesvervanger, bindmiddel of voor de visteelt. En de algenburger en de algenpannenkoekjes en zelfs algenbrood staan om de hoek. “Wacht maar af, binnen tien jaar eet u ook algen”.