De klimaatverandering voltrekt zich sneller dan tot voor kort voor mogelijk werd gehouden. De weeromstandigheden die we voor 2050 verwachtten, treden nu al regelmatig op. Waterschappen zijn volop bezig om er voor te zorgen dat hun watersystemen deze extreme omstandigheden aan kunnen.
Het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie is een nationaal plan van waterschappen, gemeenten, provincies en het Rijk dat maatregelen bevat om Nederland beter voor te bereiden op extremer weer. Het doel van de betrokken partijen is dat Nederland in 2050 waterrobuust en klimaatbestendig is. Drie voorbeelden uit de praktijk:
Lichtenvoorde klimaatbestendig
Lichtenvoorde kent vanwege de ligging aan de voet van een terrasrand een lange historie met wateroverlast. Hein Pieper, dijkgraaf van waterschap Rijn en IJssel: “Als waterschap zien we elke dag de gevolgen van klimaatverandering in onze beken en rivieren. Niet alleen wateroverlast, maar ook hitte en droogte zijn gevolgen waar we niet meer omheen kunnen.”
Bij stortbuien liep het water via diverse beken letterlijk de bult af en belandde in het centrum van het stadje. Waterschap Rijn en IJssel neemt samen met onder meer de gemeente Oost Gelre maatregelen met het project Klimaat Kloar.
De maatregelen die genomen worden moeten het water bij een stortbui om de stad leiden. De gemeente pastte eerder de riolering al aan; het waterschap heeft in 2018 de wateren in de omgeving omgeleid en er zijn drie wateropvanggebieden gegraven. In totaal gaat het om een oppervlakte van circa dertien hectare met een opvangcapaciteit van 60.000 kubieke meter water, ruim 55.000 badkuipen vol.
Het doel van de betrokken partijen is dat Nederland in 2050 waterrobuust en klimaatbestendig is.
Daarnaast helpt het waterschap met het uitwerken van ideeën van bewoners en bedrijven op het gebied van het klimaat en schoon water. Dit zijn grote en kleine initiatieven, gericht op slim watergebruik, ontstenen en het vergroenen van de omgeving.
Zo gaat een school het schoolplein natuurlijker inrichten, een agrariër zijn erf watervriendelijker maken en halen lokale ondernemers steen eruit, om vervolgens planten terug te plaatsen. Een gebiedsmakelaar in het veld koppelt ideeën of mensen aan elkaar.
Groenblauwe daken in Rotterdam
Het Rotterdams Milieucentrum heeft met steun van het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard het Slimdak aangelegd. Dit is een innovatief ‘groenblauw’ dak dat duizenden liters regenwater kan opvangen. Een mooi staaltje vernuft en een primeur voor Nederland.
Zeker Rotterdam moet als onderdeel van onze delta alle zeilen bijzetten en wegen vinden om de stad in de toekomst adaptief in te richten én klimaatbestendiger te krijgen. In de stad ligt 14,5 miljoen vierkante meter plat dak, waarvan één vierkante kilometer in het centrum smachtend te wachten op invulling.
Op de stadsdaken ligt dan ook een deel van de oplossing. Op het dakpaviljoen van Het Schieblock bij de DakAkker is een Slimdak gemaakt, bestaande uit een verzameling stevige kratten die een grote bufferruimte voor regenwater vormen. Bovenop deze laag ligt het groen: een laag sedum en andere planten.
Dit zorgt niet alleen voor een mooi beeld, groen biedt bovendien ook verkoeling tijdens warme perioden. Een computergestuurde stuw zorgt op basis van de weersverwachting dat er voldoende bergingsruimte beschikbaar is vóór de bui valt.
Zodra de bui losbarst, wordt het water vastgehouden en pas na een hoosbui wordt het afgevoerd. Zo zorgt het Slimdak ervoor dat het riool minder snel volstroomt en overloopt wanneer de nood het hoogst is. Paul van den Eijnden, bestuurder bij het hoogheemraadschap: “Het doel van dit innovatieve project is om aan te tonen dat slimme, blauwe daken kunnen bijdragen aan een klimaatbestendige stad. We hopen hiermee natuurlijk vooral anderen te inspireren tot aanleg van een eigen Slimdak.”
Slim sturen in De Dommel
Waterschap De Dommel ontwikkelde het actieplan Leven-de-Dommel. Hierin staan 24 concrete maatregelen, gebundeld in vier sporen: samenwerken, ruimte voor water, slim sturen en water op de kaart zetten.
De sporen ruimte voor water en slim sturen gaan over onze kerntaken: zorgen voor droge voeten en schoon en voldoende water. De maatregelen variëren in omvang en tempo. Van het automatiseren van stuwen tot langduriger processen om in stad en buitengebied meer ruimte te maken voor water.
Water heeft in natte tijden ruimte nodig om elders wateroverlast te voorkomen. In het gezamenlijk belang van water en agrariërs wordt samen met de landbouw geïnvesteerd in een gezonde bodem.
Het automatiseren van de stuwen is een slimme oplossing, waardoor in de toekomst beter en sneller kan worden ingespeeld op de weersomstandigheden. Om te bepalen welke – van de bijna 1.600 stuwen in het gebied van De Dommel –straks op afstand kunnen worden bestuurd, werkt het waterschap aan een beslisboom.
Dit is een hulpmiddel om de beste en meest duurzame manier van automatiseren per stuw te bepalen. Zo combineert het waterschap slim sturen met duurzame en innovatieve oplossingen zoals zonne-energie en waterkracht.