Nederland heeft een klimaatneutrale energiemix als ambitie voor de toekomst. Volledig en op grote schaal draaien op duurzame energie is nu nog niet uitvoerbaar.
Het Noorse energieconcern Statoil meent dat een combinatie van gas met hernieuwbare energie een oplossing is op de weg naar die toekomst.
Statoil is de nummer twee leverancier van aardgas aan Europa. “Voortbouwend op onze offshore wind positie die binnenkort een miljoen huishoudens bereikt, stellen wij ons ten doel om een vergelijkbare rol te spelen in hernieuwbare energie.
Dit plaats ons midden in het debat rondom de ideale energie mix voor de toekomst”, zegt Senior Vice President Marketing & Trading Tor Martin Anfinnsen vanhet Noorse energieconcern Statoil. Er leven nogal wat misverstanden over aardgas, vindt hij.
“Een ervan is dat gas binnenkort eindig is, maar feit is dat er gas beschikbaar is in de markt. Statoil alleen kan Nederland de komende decennia al tien miljard kubieke meter gas extra per jaar voordelen van aardgas worden onderschat en dat er niet te snel afstand moet worden gedaan van deze fossiele brandstof.
Aardgas kan, zo vertelt hij, op korte termijn relatief snel een betrekkelijk simpele en kosteneffectieve vervanger zijn voor kolen. “De vervanging door gas is een quick fix die veel oplevert in het streven naar een lagere CO2 uitstoot. De emissies na verbranding van gas bedragen de helft van die van steenkool.
Het Verenigd Koninkrijk heeft al grote stappen genomen met de beslissing om alle kolencentrales te sluiten, wat heeft geresulteerd in een drastische daling van de CO2-uitstoot.”
“Gas kan hernieuwbare energie kracht bijzetten”
“Ons pleidooi om gas nog niet helemaal de deur uit te doen neemt niet weg dat ook Statoil het belang van de energiedoelen van de klimaattop van Parijs onderschrijft en actief participeert in diverse initiatieven rondom het verlagen van de CO2 uitstoot en de uitbouw van windparken op zee, zegt hij.
“Wel vinden wij dat een gebalanceerd en realistisch beeld moet worden geschetst over de rol van deze hernieuwbare energie nu en in de toekomst. Zelfs met de recente indrukwekkende groei van zon en wind is duidelijk dat een volledige oplossing op basis van hernieuwbare energie tijd zal vergen.
Zo’n totale systeemoplossing zal bovendien met aanzienlijke kosten gepaard gaan die we in rekening moeten brengen bij het ontwikkelen van nationale en regionale beleidsopties. De transitiekosten in Duitsland lopen bijvoorbeeld erg hoog op, terwijl de CO2 uitstoot in de elektriciteitsproductie slechts marginaal daalt.
“De vraag is hóe je de energiedoelen haalt”
Dit lijkt paradoxaal, maar Duitsland gebruikt nog steeds veel steenkool om aan de elektriciteitsvraag te voldoen. “Elektrificatie, bijvoorbeeld van verkeer, lijkt een interessant alternatief voor de eindconsument, maar men vergeet wel eens dat elektriciteit een energiedrager is en geen energiebron.
De complexiteit van een volledige overgang naar hernieuwbare bronnen zit onder meer in het feit dat energiebronnen zoals de wind en de zon nog niet op grote schaal én continu energie kunnen leveren.
Duitsland bijvoorbeeld kende dagen waarop meer dan negentig procent van de elektriciteit afkomstig was van hernieuwbare energie, maar ook dagen waarop deze slechts aan twee procent van de elektriciteitsvraag kon voldoen.
Manieren om deze energie op te slaan voor tijden waarin deze harder nodig is, zijn nog niet voldoende ontwikkeld. Tot nu toe kennen we enorme schommelingen inde beschikbaarheid. Daarom is er een energiebron vereist die hernieuwbare energie betrouwbaar maakt, ook als er geen wind staat en de zon niet schijnt.”
Gas in de mix
“Gas kan dienen als back-up krachtbron, een vangnet. Hernieuwbare energie is geen doel op zich, zoals vaak wordt gesuggereerd. De vraag is hóe je de energiedoelen haalt. Statoil ontwikkelt op dit moment hybride energie-oplossingen waarin gas wordt gecombineerd met windenergie, zodat de elektriciteitsproductie niet alleen duurzaam is, maar ook altijd beschikbaar”, vervolgt Anfinnsen.
Hoe lang gas nog deel zal uitmaken van ons energiegebruik is lastig te voorspellen, maar de meeste prognoses houden gas in de energiemix, lang voorbij 2050. “Veel hangt af van de ontwikkeling en beschikbaarheid van technologieën die zijn vereist om hernieuwbare energie op grote schaal toe te passen.
Als er een doorbraak komt in de toepassing van accu’s voor de opslag van energie zal de noodzaak voor gas bij stroomopwekking minder worden. Op dit moment is dat niet het geval.
Er zijn substantiële investeringen, en de bereidheid tot het doen hiervan, vereist. Daarom is er, wanneer er een beroep wordt gedaan op duurzame energie voorlopig nog ondersteuning nodig van een andere energiebron.
Gas is hiervoor een betaalbare oplossing, met een aanzienlijk lagere CO2-uitstoot dan die van alternatieven zoals kolen en diesel. Een van de redenen waarom we gas niet moeten uitsluiten in de toekomstplannen.”
Innovatie
“Zelf ontwikkelt Statoil ook oplossingen die bijdragen aan de energietransitie”, zegt Sonia Indrebø. Ze is Vice President Strategy & Innovation bij Statoil. “Zo is Statoil al twee decennia
actief in het afvangen van CO2 uit aardgas, waarbij de CO2 vervolgens wordt opgeslagen.
Met deze ervaring heeft Statoil aangetoond dat CO2 veilig en permanent kan worden
opgeslagen. Een ambitieus project dat momenteel in ontwikkeling is, en waarbij de Noorse overheid heeft toegezegd de kosten te zullen dragen, verbindt het afvangen van de CO2 bij drie Noorse industrieën met de opslag in een formatie voor de Noorse kust.
“Waterstof uit gas heeft op de langere termijn potentie”
In dit project Statoil is verantwoordelijk voor de CO2 opslag. Het Noorse continentaal plat beschikt over voldoende capaciteit om nog veel meer grote hoeveelheden koolstofdioxide in op te slaan.
Vandaar de zoektocht om meer projecten te ontwikkelen waarbij deze CO2 opslag gebruikt kan worden, en hierbij zoekt de Noorse multinational ook de samenwerking met het buitenland, zoals Nederland.
Samenwerken in de Eemshaven
In een project in Groningen slaat Statoil de handen ineen met Nuon Vattenfall en Gasunie. De drie onderzoeken op dit moment de mogelijkheden van waterstof als energiebron voor de energiecentrale Magnum in de Eemshaven.
Indrebø: “In dit model zet Statoil Noors aardgas om in waterstof door er CO2 uit te verwijderen, en deze op te slaan diep onder de Noorse zeebodem. De waterstof kan in dit geval worden geproduceerd in Nederland waarbij de CO2 wordt afgevangen en getransporteerd naar Noorwegen.
Het grote voordeel is dat waterstof na verbranding alleen waterdamp als emissie heeft en dat is niet schadelijk voor het milieu en de atmosfeer. Samen met Gasunie en Nuon Vattenfall hebben we veel positieve feedback ontvangen op deze plannen.
Er bestaan al industriële processen om waterstof te produceren van aardgas, zoals in de productie van ammoniak. Wat het gezamenlijke project van Statoil, Gasunie en Nuon Vattenfall biedt, is een productie van waterstof op de grote schaal die is vereist voor energiecentrales en waarbij CO2 wordt verwijderd en opgeslagen.
De aanwezige infrastructuur, waaronder pijpleidingen, kan worden gebruikt voor het transport van waterstof.”
Waterstof uit gas
De samenwerking tussen Statoil, Nuon Vattenfal en Gasunie bevindt zich in de verkennende fase. “Hierin ligt onder zoals veiligheid. Ook wordt bekeken hoe het project commercieel kan
worden aangewend.
Nederland kan een leidende rol op zich nemen en opgedane ervaring later vermarkten over de grens. Wij geloven dat waterstof op de langere termijn een enorme potentie heeft en veel kan betekenen in de energiemix.
Er is een enorm potentieel om de Nederlandse CO2 uitstoot te reduceren als we waterstof in zouden zetten in marktsegmenten zoals de energie-intensieve industrie en transport, denk aan scheepvaart en vrachtwagens.”
Volgens Tor Martin Anfinnsen leveren ontwikkelingen in de productie van waterstof weer nieuwe opportuniteiten op in de transitie naar een carbon neutrale economie.