Er is werk aan de winkel voor de SDG-doelstelling van waterzekerheid. Om de doelen voor 2030 te behalen, moet het proces volgens de Verenigde Naties vier keer sneller gaan dan het huidige tempo. En dat terwijl water een essentieel verbindingsstuk is tussen verschillende Sustainable Development Goals.
In aanloop naar de UN 2023 Water Conference in New York in maart, publiceerde het VN-Milieuprogramma (UNEP, kort voor United Nations Environment Programme) een paper om de dialoog te openen over het belang van waterzekerheid. De eerste zin van het document windt er geen doekjes om: “De wereld ligt niet op schema om SDG 6 te bereiken – water en sanitaire voorzieningen voor iedereen en gerelateerde doelen en targets voor 2030.” Met het huidige tempo richting 2030 zitten volgens de VN te zijner tijd 1,6 miljard mensen zonder veilig beheerd drinkwater, 2,8 miljard mensen zonder veilig beheerd sanitair en 1,9 miljard mensen zonder basis handhygiëne voorzieningen. Daarbovenop worden waterecosystemen op een alarmerend tempo afgebroken en is voor 3 miljard mensen de kwaliteit van water onbekend door een gebrek aan monitoring. Kortom: het is vijf voor twaalf.
De status van waterzekerheid is zorgwekkend
Dwars door alle SDG’s
“De status van waterzekerheid is zorgwekkend”, benadrukt Stuart Crane, Programme Management Officer bij UNEP. En dat terwijl het onderwerp van waterzekerheid juist relateert aan veel meer Sustainable Development Goals (SDG’s) richting 2030. Crane: “Waterecosystemen zijn fundamenteel voor sociale welvaart, economische groei en bovendien voor de biodiversiteit. Ik gebruik het woord ‘fundamenteel’ met opzet, omdat ecosystemen de wereld juist voorzien van water als een groot goed voor álles waar we afhankelijk van zijn.” Zo is er een directe link tussen waterzekerheid (SDG 6) en andere duurzame doelstellingen zoals onder meer voedselzekerheid (SDG 2) en energiezekerheid (SDG 7). “Het gaat dus niet eens zozeer over de ecosystemen zélf” schetst Crane, “maar juist om het feit dat als je zoetwaterecosystemen beschermt, herstelt en beheert, je daarmee sociale en economische doelstellingen kunt behalen – dwars door alle SDG’s heen. Op dit moment wordt dat echter ontzettend ondergewaardeerd en daarmee slecht beheerd.”
Een voorbeeld van slecht beheer en behoud is hoe in de afgelopen driehonderd jaar meer dan 85% van alle wetlands ter wereld verloren zijn gegaan. Terwijl wetlands als moerassen en veengebieden juist twee keer zoveel koolstof vasthouden als alle bossen op de wereld samen. Sinds 2015 worden er metingen gedaan op het vlak van waterzekerheid die dit soort inzichten in kaart brengen. “Het is belangrijk om te erkennen dat het concept van
waterzekerheid begon met de eerste metingen in 2015. Het daadwerkelijk begrijpen van de stand van zaken, duurde nog een hele tijd”, legt Crane uit. “UNEP fungeert daarbij als een ‘guardian of the environment’: een wereldwijd milieu-agentschap, als het ware.” Het VN-Milieuprogramma ondersteunt landen op basis van wetenschap en bewijslast om tot doeltreffende beleidsregels te komen.
De ‘SDG Bruidstaart’
Het idee van water als verbindende factor bouwt voort op de ‘wedding cake’-grafiek die in 2016 op het EAT Stockholm Food Forum werd gepresenteerd door professor Johan Rockström en Pavan Sukhdev. De economische, sociale en ecologische ‘lagen’ passen allemaal in dezelfde bruidstaart en worden juist niet gesegmenteerd benaderd. Daarmee komen pijlers als natuur, klimaat en weerstand ook juist dichter bij elkaar, waarin ieder aspect elkaar versterkt en doorsijpelt in sectoren als voeding, agricultuur, energie en economie. “Het is erg nuttig om water als het medium te zien waardoor klimaatverandering optreedt”, zegt Crane. “Water aan de basis in plaats van variabelen waarmee klimaatverandering normaliter wordt geduid: stijgende temperaturen en veranderingen in neerslag.”
Op dit moment ziet de wereld volgens Crane vooral klimaatfinanciering als prioriteit. Daar ligt volgens hem een kans: als de connectie tussen water en klimaat sterker wordt gemaakt en meer wordt benadrukt, dan kunnen zoetwaterecosystemen, goed waterbeheer en het verhelpen van waterverontreiniging allemaal profiteren van diezelfde financiering. Crane: “Met meer zoetwaterecosystemen verminder je de druk op klimaatproblematiek. Ook op sociaal en economisch vlak. Wetlands kunnen fungeren als buffer; ecosystemen voorzien filtratiemechanismen van schoon water – en ga zo maar door. Als je ecosystemen weghaalt in een wereld waarin we al te maken hebben met grote klimaatrisico’s, dan verhoog je die risico’s alleen maar. Draai dat scenario om en je vermíndert de risico’s juist.”
Als je zoetwaterecosystemen beschermt, herstelt en beheert, kun je daarmee sociale en economische doelstellingen behalen – dwars door alle SDG’s heen
Decennium van actie
De paper van de VN die landen aan moet zetten tot dialoog over waterzekerheid, staat in het teken van het internationale Decennium van Actie. Daarmee dient er sinds de lancering van het VN-initiatief in 2018 nog een hoop te gebeuren tot 2028. Met de UN 2023 Water Conference van 22 tot en met 24 maart in New York neemt UNEP een proactieve positie in.
De doelstelling is zo helder als stilstaand water: “We willen dat water gezien wordt als een verbinder tussen verschillende sectoren. Daarvoor zijn betere mechanismen nodig binnen overheden, waarbij waterdata gebruikt wordt om tot beleids- en planningsprocessen te komen. Ook dat gaat over verschillende sectoren. Op dit moment heeft ongeveer 50 procent van de landen een dergelijk mechanisme, maar dat is nog maar de helft van de wereld. Als je als overheid zoveel inzichtelijke data hebt, maar dit niet benut door het ontbreken van mechanismen of een gebrek aan daadkrachtig bestuur, dan loop je simpelweg kansen mis.”