Nederland telt inmiddels verschillende initiatieven die we kunnen scharen onder klimaatadaptatie. Benieuwd naar praktijkvoorbeelden? Lees de verhalen uit Apeldoorn, Eerbeek en Deventer.
Walter Hulshof
Directeur Industriewater Eerbeek
“In onze regio is een deel van de Nederlandse papierindustrie actief. Bij het produceren van papier wordt veel water gebruikt. Al geruime tijd zuiveren wij vervuild water van drie van deze fabrieken.
Normaliter wordt dit gezuiverde water afgegeven aan de IJssel. Nu tappen we er een deel van af, waarna het via een door onszelf ontwikkeld proces wordt ontkalkt. Het water bevat namelijk te veel kalk, maar heeft na de ontkalking bijna drinkwaterkwaliteit. Dit water kan vervolgens naar de fabrieken worden teruggepompt.
Daar kan het dienen als vervanging van het koude bronwater dat de papierproducenten nu aan de grond onttrekken. Daarnaast kunnen zij het productiewater verdunnen zodat het schoner wordt. Schoner productiewater leidt tot minder chemicaliënverbruik om papier te maken.
Doordat het afvalwater warm naar de zuivering komt, kan het ook weer warm teruggevoerd worden waardoor er ook minder energie nodig is om het op temperatuur te brengen voor de papierproductie.”
Voordelen biodiversiteit
“Deze werkwijze heeft aanzienlijke voordelen voor het groene gebied om ons heen. Rondom het Veluwemassief zijn er verschillende bedrijven die water aan de grond onttrekken. Een afname dankzij het hergebruik van water helpt verdroging te voorkomen.
Het betekent dat het grondwaterniveau weer gaat stijgen met een positieve invloed op de vegetatie. Sprengen (kunstmatige beken) zullen weer meer water gaan voeren en de Veluwe zal groener worden. Uiteindelijk kan dit leiden tot meer biodiversiteit. Het levert dus veel op als we minder water halen uit het groene gebied.”
“Meer hergebruik water”
“Ik hoop dat door initiatieven zoals het onze het hergebruik van water een boost krijgt en dat het anderen motiveert. In heel Europa kunnen veel papierfabrieken water hergebruiken en dat zou natuurlijk enorme winst opleveren.
We moeten slimmer omgaan met grondstoffen en eigenlijk vind ik dat ieder bedrijf bij zichzelf te rade moet gaan wat het kan bijdragen aan klimaatadaptatie. Op dit moment zijn we hard bezig om het water goed bij de papierindustrie te krijgen.
Dat er een andere kwaliteit water bij hen binnenkomt vraagt nog wel om mentale aanpassingen, maar de eerste technische resultaten zijn in ieder geval zeer goed.”
Diederik Anema
Programmamanager Ruimtelijke Leefomgeving Gemeente Apeldoorn
“We staan voor een nieuwe opgave, aangezien we actief moeten inspelen op klimaatveranderingen.
Apeldoorn is een van de natste plekken in Nederland. De Veluwe heeft veel hellend terrein waardoor er bij zware regenval overlast ontstaat op de lager gelegen gedeelten.
Voor ons Gemeentelijk Rioleringsplan rees aanvankelijk de vraag of de riolen aan een vergroting toe waren, maar dat is een nogal kostbare en bovendien geen toekomstbestendige oplossing. Daarom halen we hemelwater van de riolering af en houden we het vast op de plek waar het valt.
Die lokale opslag van water vindt plaats op locaties waar het even niet voor overlast zorgt. Water wordt vanuit verharde plekken met veel bebouwing via goten vervoerd naar beken en groene locaties.
Een andere manier is de omvorming naar waterpasserende wegen. Het regenwater zakt weg tussen klinkers in wegen, waarna het terechtkomt in een grof grindpakket en het daarna langzaam kan wegzakken naar de bodem.”
Herstel van beken
“Met deze acties wil de gemeente jaarlijks zes hectare verhard terrein van de riolering afhalen. Apeldoorn heeft 1200 hectare aan verhard oppervlak. In 2050 moeten gemeenten klimaatbestendig zijn. Apeldoorn groeit mee met alle klimaatveranderingen.
Ook in het stadsbeeld zien we water terug. Steeds vaker zal het regenwater via de straat richting groen stromen. Daarnaast herstellen we de beken en sprengen in de stad.
Voor een deel waren die onder de grond verdwenen, maar nu zijn er verschillende teruggekeerd. Die zijn niet alleen mooi, maar ook nuttig en goed voor de natuur. Op sommige plekken in de gemeente is hierdoor de ijsvogel weer terug.”
Hittestress
“In vergelijking met andere gemeenten kent Apeldoorn weinig hitte-eilanden. We zijn relatief groen. Toch kunnen plekken zoals de binnenstad en de bedrijventerreinen wel te maken krijgen met dit fenomeen.
Op een warme zomerdag is de temperatuur daar hoger dan in omliggende gebieden. We bekijken nu of op die plekken actie moet worden ondernomen. De aanpak ligt in het creëren van meer groen.
Bij klimaatadaptatie is het hanteren van een goede strategie natuurlijk heel belangrijk. In elk project in de openbare ruimte nemen we klimaatadaptatie mee. Zo leveren wij een bijdrage en zijn we misschien een voorbeeld voor andere gemeenten.”
Freddy ten Kate
Senior adviseur Riolering en Water Gemeente Deventer
“Door een hevige regenbui in 2010 en de nodige wateroverlast, kregen we hier goed in beeld waar in Deventer de knelpunten liggen. Daarmee zijn we aan de slag gegaan. Inmiddels zijn er verschillende activiteiten geweest die vallen onder klimaatadaptatie.
Zo infiltreren we regenwater nu lokaal op verschillende locaties. In plaats van het water af te voeren met buizen loopt het nu bijvoorbeeld in een park of berm. Verschillende bermen waren te hoog en zijn om die reden verlaagd.
Doordat Deventer een oude stad is die ook veel oudere wijken kent, is het wel belangrijk dat bij herontwikkelingen klimaatadaptatie goed wordt ingepast. We noemen dat meekoppelen. Dat is bijvoorbeeld gerealiseerd met regenwater dat oppervlakkig kan worden afgevoerd.
Ook passen we klimaatadaptatie toe bij ons meerjarig onderhoudsplan. Omdat we de Nationale Adaptatie Strategie volgen, kijken we ook breder; dus eveneens naar hitte en droogte. Hiervoor ontwikkelen we een plan.”
Inwoners helpen mee
“Ook de inwoners kunnen een rol spelen in de bestrijding van wateroverlast. De gemeente stimuleert hen om dat heel lokaal te doen. Met behulp van een subsidieregeling kunnen Deventenaren de hemelwaterafvoer loskoppelen van het riool.
Ze kunnen in hun tuin een zogenoemde infiltratiekrat plaatsen, waardoor het water geleidelijk naar de bodem loopt. Zo voorkomen we wateroverlast in de straat en hoeft het al relatief schone regenwater niet naar de zuiveringsinstallatie.”
Adaptatiebeleid
“De gemeente levert ook inspanningen die vallen onder het landelijke initiatief Ruimte voor de Rivier. Om de IJssel de ruimte te geven is een vijftig meter brede nevengeul gerealiseerd. Zodoende blijft de waterstand op peil.
Ook hier was het belangrijk dat aanpassingen wel bij de stad zouden passen en is er bijvoorbeeld niet gekozen voor een stalen damwand, maar voor een afwerking op de kade met mooie stenen.
Ten behoeve van het adaptatiebeleid werken we daarnaast samen met acht andere gemeenten en het waterschap in het platform RIVUS. Doel is om van elkaar te leren en een gezamenlijk beleid op te stellen. We zijn nog maar net gestart, maar ik verwacht dat dit een beter resultaat oplevert dan als zelfstandige gemeente alleen.”
Ecomie en ecologie gaan hand in hand
Samen naar een schone toekomst. Daar koerst de Cleantech Regio op. De Stedendriehoek-gemeenten Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen werken met ondernemers, onderwijs en onderzoek samen aan energieneutrale en duurzame economie en samenleving. Economie en ecologie gaan hand in hand.